door Sander Carollo – www.doorbraak.be

Welke rol spelen partijleden nog vandaag ?

Bart De Wever (N-VA), Wouter Beke (CD&V), Gwendolyn Rutten (Open Vld) en Meyrem Almaci (Groen). Het gebeurt niet vaak dat ze samen in één ruimte zitten. Voor de boekvoorstelling van Wie is nog van de partij? was dat wél het geval. Joris Vandenbroucke, sp.a-fractieleider in het Vlaams Parlement, verving John Crombez voor het voorzittersgesprek in het salon van de Kamer. Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken was niet van de partij. Het VB weigerde namelijk om mee te werken aan het onderzoek in functie van het boek.

Voor het boek Wie is nog van de partij ? vroegen politieke wetenschappers van de UGent aan meer dan 3.500 partijleden welke rol ze vandaag nog spelen. Politicoloog Bram Wauters, redacteur van het boek, schetste de ontstaansgeschiedenis en de markantste resultaten. Die zijn als volgt.

– Partijleden weerspiegelen de bevolking niet. Zo is bij CD&V bijna de helft van de leden ouder dan 65 jaar. Bij haar kiezers is dat 30% en in de bevolking zijn er maar 24% mensen ouder dan 65.

cd&v
de partij van 65-plus

– Wat het opleidingsniveau betreft heeft 74% van de burgers geen diploma hoger onderwijs. Bij alle partijen ligt dat percentage een stuk lager. Bij Groen het laagst : 26% van haar leden heeft geen diploma hoger onderwijs.

– De verzuiling komt wel sterk naar voren. Bij CD&V hoort 90% van haar kiezers tot de Christelijke Mutualiteit en bij sp.a behoort 80% tot de socialistische variant.

– Dat kan gevolgen hebben, want bepaalde partijleden denken anders over bepaalde thema’s. Jongeren bij centrumrechtse partijen denken bijvoorbeeld progressiever over ethische thema’s. Daarnaast staan laaggeschoolden kritischer tegenover globalisering.

– Slechts 1 op de 4 partijleden blijkt bezig te zijn met beleidsactiviteiten. Ongeveer de helft van de leden doet mee aan eenmalige campagne-activiteiten. Over het algemeen zijn de meeste leden niet erg actief, concludeert het onderzoek. Ook voor lokale activiteiten blijkt dit het geval.

– Groen-leden zijn door de band genomen vrij eensgezind. Dat geldt ook in iets mindere mate voor N-VA-militanten. Bij de andere partijen zijn er allerlei verschillende opinies onder de leden.

– De partijtop laat zich sturen door de basis, denken de meeste partijleden. Bij Groen leeft dat het meest, bij CD&V het minst.

groen logo

– Partijleden blijken vragende partij voor meer inspraak, ook voor niet-partijleden. Enkel Groen-leden staan iets kritischer tegenover niet-partijleden. Voorzittersverkiezingen blijken jongeren trouwens minder vaak dan ouderen aan te spreken.

– Een op de vier partijleden blijkt een voorkeur voor burgerparticipatie te hebben, vooral Groen-leden en CD&V-leden eerder niet. Vooral jonge leden en N-VA-leden engageren zich iets meer zelf in politieke acties zoals petities en betogingen. Veel partijleden zien burgerinspraak trouwens niet als een alternatief maar als een aanvulling op hun andere activiteiten.

– Hoewel N-VA de grootste partij is qua stemmen en het ledenaantal de laatste jaren fors steeg, is ze met ruim 40.000 leden pas de vierde grootste partij, na Open Vld, CD&V en sp.a.

– Partijen zijn in ledencrisis. In nog geen 30 jaar tijd hebben de Vlaamse partijen bijna de helft van hun leden verloren : van ongeveer 400.000 leden in 1987 naar 233.000 in 2015.

Partijen gaan zich daarom hervormen, menen de onderzoekers. Mensen gaan meer campagne voeren voor partijen zonder daar zo nodig lid van te zijn. Bram Wauters spreekt in dit verband over netwerkpartijen met ad hoc-betrokkenheid van burgers.

Verkiezingen 2014

In het panelgesprek speelde moderator Guy Tegenbos de rol van partijlid. Hij had enkele stellingen.

– Partijen hebben geen leden meer nodig.

De Wever : ‘Je kan de vraag ook omkeren. Het kiezerskorps is nu een kiezersmarkt geworden. Mijn grootvader gaf nog een deel van zijn inkomen aan de partij, dat is totaal veranderd. Nu kosten leden geld. Partijen moeten leden verleiden. Bijna iedere partij is de laatste jaren begonnen met familie- en gezinsdagen.’

Beke : ‘Een lidmaatschap kost meer dan het opbrengt. Ik werd in 2010 voorzitter en we moesten meteen 20% van ons budget inleveren – de partijfinanciering is namelijk gekoppeld aan de verkiezingsuitslag. De boekhouder stelde daarom voor om het lidmaatschap af te schaffen. Wij zijn dat uiteraard nog blijven behouden en wel om heel andere redenen.’

Rutten : ‘Open Vld organiseert het lidmaatschaap decentraal. Lokale besturen zijn zelf verantwoordelijk voor hun ledenaanwerving. Ze dragen ook niets af aan het nationaal bestuur. Zo bouw je van onderuit een gemeenschap op.’

Vandenbroucke : ‘Campagnevoeren is de straat opgaan en daarvoor zijn leden nog altijd de beste ambassadeurs. Ik merk ook dat onze leden ook buiten de partij geëngageerd zijn en zo vormen ze voor onze partij de voelsprieten van de samenleving.’

Almaci : ‘Op veel vlakken zijn wij als partij trendsetter geweest en onze leden waarderen dat. Zij zijn ook heel actief. Ik heb zelf trouwens op lokaal niveau Agalev opgericht om erop te kunnen stemmen.’

De Wever : ‘Doordat we relatief kleine kieskringen hebben is het ook belangrijk om lokaal verankerd te zijn. Bij leden kan je ook snel zien of het lukt om ze op een lijst te zetten.’

Verkiezingsborden Hove

– Partijen weerspiegelen de samenleving niet en er wordt niet naar jongeren, laaggeschoolden en mensen met een migratie-achtergrond geluisterd.

Rutten : ‘Een op de drie Open Vld-leden is vrouw, maar ons electoraat is wél fifty-fifty. Op onze congressen hebben we onze handen vol met jongeren. Op vlak van mensen met een migratie-achtergrond zit een lancune. Zeker voor onze partij is dat een werkpunt. Wél heeft bij ons opvallend genoeg 60% van de leden geen hogere opleiding.’

Almaci : ‘Als partij moet je ook zelf naar andere bevolkingsgroepen gaan. Niet om te rekruteren, wat vlak voor de verkiezingen maar al te vaak gebeurt, maar om de dialoog aan te gaan. Je moet zelf die drempels slopen en niet het omgekeerde verwachten.’

Vandenbroucke : ‘Als partij moet je zelf maatregelen nemen. Op een congres hebben we beslist dat een van de plaatsen uit de top drie van een kieslijst bij elke verkiezingen bezet moet worden door iemand die de vorige verkiezingen niet zetelde. Zo zorg je voor vernieuwing. Je moet durven mensen naar voren te schuiven, denk aan Meyrame Kitir bij ons in de Kamer als fractieleider.’

De Wever : ‘Ik vind dat allemaal nogal mechanisch. Deze problemen zijn trouwens zo oud als de res publica zelf. Wij hebben in Vlaanderen wel de eerste burgemeester van Marokkaanse afkomst geleverd (Nadia Sminate in Londerzeel, S.C.), in Antwerpen hebben we de eerste schepen van Marokkaanse afkomst geleverd (Nabilla Ait Daoud, S.C.) en in de regering zit nu iemand van Turkse afkomst (staatssecretaris Zuhal Demir, S.C.). Als inclusief burgerschap een onderdeel is van je ideologie moet je bewijzen dat je daar ook voor openstaat.’

Wouter Beke : ‘In het algemeen is het moeilijk om jongeren, laaggeschoolden en mensen met een migratie-achtergrond bij het middenveld te betrekken. Je kan dat niet forceren, maar je kunt bijvoorbeeld je besluitvormingskanalen ook openstellen voor niet-leden. Op ons Innesto- en Het Nieuwe Wij-congres deden we dat. We hebben daar 30.000 mensen bij betrokken waarvan de helft geen lid was. In een volgende fase kan je ze dan weten in te kapselen bij de partij.’

p1040663

 – De ijzeren wet van de oligarchie geldt ook op lokaal niveau en remt partijleden af.

Beke : ‘Partijen moeten zich professionaliseren om zich in stand te kunnen blijven houden. Agalev is ook zo geëvolueerd.’

Vandenbroucke : ‘Op twee, drie jaar tijd is onze inhoudelijke stellingname enorm veranderd. De aanloop naar onze standpunten is veel langer en diverser geworden. We spreken met veel meer mensen. De tijd dat een paar partijbonzen of enkele mensen van de studiedienst een voorstel aanstuurden is voorbij. Wellicht zal dat ook met onze oppositierol te maken hebben. Eens weer aan de macht hoop ik dat onze nieuwe manier van werken wel behouden blijft.’

– Voorzittersverkiezingen zijn een goed middel om leden bij de partij te betrekken.

Vandenbroucke : ‘Bij de laatste voorzittersverkiezingen hadden we de hoogste participatie ooit. We hebben de drempels om kandidaat-voorzitter te zijn trouwens fors verlaagd.’

Beke : ‘Door meerdere kandidaten haal je niet per se een hogere participatiegraad.’

De Wever : ‘Ik vind het een illusie dat de democratie binnen de partij een afspiegeling moet zijn van de democratie op zichzelf. Ik ga hier niet over anderen spreken, maar er zijn voorbeelden van voorzittersverkiezingen waarbij het dramatisch slecht is gegaan.’

Vandenbroucke : ‘Ik begrijp De Wever, maar doordat we onze drempels verlaagd hebben om je kandidaat-voorzitter te kunnen stellen is een deelname geen zwaar statement geworden.’

Rutten : ‘Wij zijn de eerste partij die rechtstreekse voorzittersverkiezingen georganiseerd heeft. Bijna al onze alle leden kunnen deelnemen. Stemmen kunnen ze zowel elektronisch als per brief. Bij voorzittersverkiezingen staat bij ons ook nieuw politiek talent op, denk aan Alexander De Croo en Egbert Lachaert.’

Verkiezingsborden Hove

– Moeten partijen niet-leden betrekken ?

Almaci : ‘Wij hebben de afgelopen jaren beslist om de deuren en ramen op te gooien en telkens een hand uit te reiken naar niet-leden, bijvoorbeeld met een thema-avond over het basisinkomen. Het zijn uiteindelijk wel nog de leden die definitief over onze standpunten zullen stemmen.’

De Wever : ‘We vragen volop externe sprekers, om standpunten te toetsen en te verrijken en werken ad hoc samen, maar mensen die een aandeel kopen in je partij hebben een voorrecht. In essentie zijn partijen rekruteringsmachines. Ik dat dat een ijzeren wet is waar uiteindelijk niemand aan ontsnapt.’

Rutten : ‘Dat vind ik wel een heel cynische kijk. Wij hebben de G1000-methode geprobeerd met 34 mensen. Daar zijn drie stellingen uitgemond die ze hebben mogen verdedigen op ons ledencongres. Onze ministers Sven Gatz en Bart Tommelein installeren bijvoorbeeld ook burgerkabinetten.’

Verkiezingsborden Hove

De Wever : ‘Ik vraag mij af of die G1000 ooit geleefd heeft buiten de bubbel van media en academici. Ik wacht trouwens nog steeds op de conclusies daarvan, want die zijn nooit bekend gemaakt. Ik denk dat daar ook wel een reden voor is … Als partij moet je ook wat zelfvertrouwen hebben. Wij hebben een bepaalde mens- en maatschappijvisie en bieden vrij concrete standpunten aan. Maar we gaan de wereld toch niet op zijn kop zetten en zeggen: wij politici weten het niet meer ? Burgerbewegingen op lokaal vlak zijn een ander verhaal, ideologie speelt dan veel minder een rol. Maar ook daar zijn partijen uiteindelijk rekruteringsmachines. Neem nu het Antwerps voorbeeld rond mobiliteit. Ik geloof niet dat de oppositiepartijen die nu zo geallieerd zijn met die burgerbewegingen finaal niet in hun hoofd hebben dat zij voor hen electorale rekruteringsmachines worden in 2018 en 2019. Je voelt bij hen vreugde maar ook teleurstelling, want nu is hun thema weg. Op de gemeenteraad gisteren was dat gevoel heel tastbaar.’

Beke : ‘Bruggen bouwen met burgers en hen vervolgens vragen of ze lid willen worden en in een volgende stap kijken of je er iets mee kan aanvangen als je ze op een lijst moet zetten. Ik vind dat helemaal geen cynische kijk. Eerder een zuivere blik op hoe je politiek personeel rekruteert en je leden mobiliseert.’

 

Foto’s (c) Gazet van Hove.