Als het van Sven Gatz, sp.a en Groen afhangt, kunnen straks Franstalige partijen bepalen wie Vlaamse verkozenen in het Brussels Gewest zijn.
Door Hendrik Vuye en Veerle Wouters – www.doorbraak.be .
Sven Gatz (Open Vld) pleit voor een Brusselstem bij de verkiezing van het Brusselse Hoofdstedelijk Parlement, SP.A en Groen voor tweetalige lijsten. Brusselse ideetjes of Brusselse gekkigheid ?
Vlaams minister Sven Gatz wil de Brusselaars een tweede stem geven : de Brusselstem. Brusselse Vlamingen kunnen met een extra stem kiezen voor een Franstalige kandidaat. De Franstaligen doen dan hetzelfde voor een Nederlandstalige kandidaat. ‘Zo creëer je een nieuwe generatie politici die legitimiteit hebben in héél Brussel’, argumenteert Gatz.
SP.A en Groen pleiten zonder meer voor tweetalige kieslijsten te Brussel : Franstaligen en Vlamingen gezellig op één lijst. Brusselstem en tweetalige kieslijsten, hoe zinvol zijn deze voorstellen ?
Hoe stemt men voor het Parlement van het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest ?
Het Brusselse Hoofdstedelijk Parlement is samengesteld uit twee taalgroepen : 72 Franstaligen en 17 Nederlandstaligen. De kandidaten worden op afzonderlijke lijsten verkozen : Franstalige en Nederlandstalige. Er zijn geen tweetalige lijsten. Eens kandidaat voor een taalgroep, dan blijft men deze taalgroep behouden bij elke volgende verkiezing. Voorbeeld : is Kristof kandidaat voor Groen in 2014, dan kan hij in 2019 geen kandidaat zijn voor Ecolo. Hij kan wel kandidaat zijn voor sp.a of Open Vld.
Dit geldt alleen voor de verkiezing van het Brussels Hoofdstedelijk Parlement, niet voor de federale, Europese en gemeenteraadsverkiezingen.
Waarom is dit zo ? Les faux Flamands du FDF
Op het eerste gezicht lijkt dit een beetje bizar. Toch is er een gegronde reden. De eerste staatshervorming (1970) richt de Brusselse agglomeratie op. De agglomeratieraad kent twee taalgroepen. Het loopt grondig fout op 21 november 1971 bij de verkiezing van deze raad.
Hoe maakt men in 1971 een onderscheid tussen Franstaligen en Vlamingen ? Er bestaat immers geen subnationaliteit. De regering-Gaston Eyskens denkt een oplossing te vinden : men kijkt naar de taal van de identiteitskaart. Om identiteitskaart-shopping te vermijden moet de kaart een jaar oud zijn. In zijn memoires schrijft Gaston Eyskens dat dit een ‘ernstige waarborg’ is, omdat het in die tijd ‘bijzonder moeilijk was een Nederlandstalige identiteitskaart te verkrijgen’ in de Brusselse gemeenten.
Het wordt een grote ontgoocheling voor de Vlamingen. Hiervoor zorgt het Rassemblement Bruxellois, dit is een kartel tussen FDF en PLP (Franstalige liberalen). Het Rassemblement Bruxellois zet Nederlandstalige Brusselaars die het FDF-programma steunen op de lijst. Ze gaan de geschiedenis in als ‘faux Flamands du FDF’.
Bij de verkiezing van de agglomeratieraad worden de Vlamingen gerold. Het Rassemblement Bruxellois haalt 49,2% van de stemmen. De Vlamingen behalen 30 van de 83 zetels van de agglomeratieraad, maar daarvan gaan er elf zitjes naar de ‘faux Flamands’. De beschermingsmechanismen voor de Vlamingen worden zo geblokkeerd. Zo kan de Nederlandse taalgroep de alarmbel niet gebruiken, want dit wordt belet door de elf FDF-Vlamingen. In het bestuurscollege (twaalf leden), hebben de Vlamingen recht op zes mandaten. Maar ook hier grijpen de Franstaligen de macht : drie mandaten komen toe aan ‘faux Flamands’. In het totaal bezetten de Franstaligen negen van de twaalf mandaten in het college.
Het FDF blokkeert de werking van de agglomeratie. Nooit zullen Vlamingen en Franstaligen nog een akkoord bereiken om nieuwe verkiezingen uit te schrijven. De agglomeratie blijft in deze samenstelling jarenlang bestaan, zonder verkiezingen. Vanaf 1989 worden de bevoegdheden van de agglomeratie uitgeoefend door het Brusselse parlement en de Brusselse regering. Zo komt een einde aan de saga van de FDF-Vlamingen. De Brusselwet van 1989 zal, op vraag van de Vlamingen, tweetalige lijsten verbieden.
Het Brussel-ideetje van Gatz
Hoe realistisch is het ideetje van Sven Gatz ? Bij de verkiezingen voor het Brusselse Hoofdstedelijk Parlement (2014) behalen de Vlaamse lijsten 11,5% van de stemmen. Dit betekent dat wanneer men aan de 88,5% Franstalige kiezers de mogelijkheid geeft om met een tweede Brusselstem ook voor een Nederlandstalige lijst te stemmen, het de Franstaligen zijn die bepalen welke Vlamingen in het Brusselse Hoofdstedelijk Parlement zetelen. De stemmen van de kleine groep Brusselse Vlamingen worden gemarginaliseerd door de Brusselstem toegekend aan de veel grotere groep Franstaligen. Dat kan toch niet de bedoeling zijn ?
Tweetalige lijsten
Groen en sp.a pleiten terug voor tweetalige kieslijsten, wat sedert 1989 niet meer kan. Ook politicoloog Dave Sinardet houdt dit pleidooi. Afzonderlijke Nederlandstalige en Franstalige lijsten noemt hij ‘een soort van apartheid’.
Voorstanders van tweetalige kieslijsten vergeten dat we daar al eens mee hebben geëxperimenteerd. Hoe gaat men bepalen wie op dergelijke tweetalige lijst Nederlandstalig en Franstalig is ? Bovendien zullen het de Franstalige partijen zijn die bepalen welke Vlamingen op verkiesbare plaatsen staan. Alleen Vlamingen die goede maatjes zijn met de Franstaligen in het Brusselse Parlement ? Is het dat wat men wil ?
Retour des faux Flamands
Het huidige kiesstelsel voor het Brusselse Hoofdstedelijk Parlement waarborgt een vertegenwoordiging van de Brusselse Vlamingen in dat parlement. Het valt op dat net sommige Vlaamse Brusselaars dit willen afbouwen. Wanneer ze pleiten voor een Brusselstem of voor tweetalige lijsten, dan zagen ze de tak af waar ze zelf op zitten.
Brusselstem en tweetalige lijsten maken dat de Franstaligen bepalen welke ‘brave Vlamingen’ in het Brusselse Hoofdstedelijk parlement zetelen. Dan zijn we terug naar af: le retour des faux Flamands. Of, zoals het FDF ze omschrijft in 1971 : ‘des Flamands modérés’, Vlamingen die zo gematigd dat ze instemmen met de programma’s van Franstalige partijen.
Beide auteurs zijn Kamerlid voor N-VA en co-voorzitters van Objectief V.
Foto’s (c) Reporters.